Müslümanlar gidince İspanya’nın yıldızı söndü

Programın açılış konuşmasını yapan Aydınlar Ocağı Başkanı Dr. Mustafa Güçlü, 2004’ün ilk programını icra etmekte olduklarına vurgu yaparak, “Bugün, İslâm tarihi için çok önemli olan Endülüs’ü konuşacağız. O günkü şartlar dahlinde İslâm ordularının ulaştığı en uzak diyar, Kuzey Afrika’nın karşısında, denizin öte tarafındaki Endülüs’tü. Emevi-Abbasi mücadelesinin neticesinde kurulan Endülüs yüz yıllardır silinmeyen güzellikte izler bıraktı” dedi. Daha sonra kürsüye gelen tarih öğretmeni Dr. Mehmet Çiftçi, Endülüs üzerinde az çalışma yapılmış olmasına dikkat çekerek, “Zannediyorum, Türk tarihinin dışında kaldığı için Endülüs konusu biraz kenarda tutulmuş. Endülüs konusu biraz İlahiyatçıların çalışma sahasına bırakılmış. Oysa önemli bir tarihi konudur. Uzakdoğu ve Mağrib de böyledir” diye konuştu.

Şimdiki İspanya topraklarında kurulan Endülüs’ün, bulunduğu çağda en batıda ki İslâm coğrafyası olduğuna dikkat çeken Çiftçi, “O zamanki dünya iki buçuk kıtadan ibaretti. Denizcilik çok gelişmemişti ve Müslümanlar gidebildikleri en batıya, İspanya, Portekiz bölgesine gitmişlerdi. Abbasilerin Emevileri katlederek yok ettiğini biliyoruz. İşte o zaman katliamdan kaçan iki kardeşten biri, arkalarından seslenerek güven telkin eden Abbasilere inanıp geri dönmüş ama ele geçirildiği anda katledilmiştir. Kurtulan diğer kardeş, zamanla Endülüs zaferini hazırlamıştır” diye konuştu.

Devrin hâkimi Abbasilerin Endülüs’ün deniz ötesinde olmasına şükrettiklerini kaydeden Çiftçi, “Deniz psikolojik bir sınırdı. Çünkü denizcilik gelişmiş değildi. Ancak bu avantaj sonrada dezavantaja dönüşecekti. İslâm ülkelerinin denizcilikte itibarı gelişmiş değildi ve denize açık olan yerler Müslümanların elinde kalmadı. Denizcilikte gelişememek, Endülüs’ün elden çıkmasının en büyük sebebidir. Zaten etnik problemler, Araplar, Berberiler, yerliler gibi milliyetçi akımlar da zayıflamaya sebep olmuştu. 756 yılından itibaren 1031’e kadar hüküm süren Endülüs devletinin parçalanması bizim Kösedağ savaşına bezemektedir. Selçukludaki Beylikler gibi, orada da siyasi bir parçalanma olmuş” diyerek sözlerini sürdürdü.

Endülüs’ün Osmanlı Devletinden yardım istediğini de kaydeden Çiftçi, “Osmanlı’nın denizlerde egemen olduğu bir dönem vardır ama öncesinde deniz aşırı yerlere çok elini uzatamamıştır. Endülüs iki defa yardım isteğinde Osmanlı’nın başı sıkışıktı. Birinde, Cem Sultan Batı’nın elinde rehindi ve bu yüzden umulduğu kadar yardım gönderememişti. Diğerinde batılılar Kıbrıs’ı kuşatmış, Osmanlı bizzat savaşa girmek üzereydi. Yardım edildi ama Osmanlıdan umulduğu gibi değildi” diye konuştu.

1031’deki parçalanmadan sonra Endülüs’ün 1492’ye kadar yine de kendinden söz ettirdiğine işaret eden Çiftçi, “756’da Vizigotların fethiyle Endülüs devri başladı. 929’da Eyyamu’l Arus, Hilafet ile gelişme çağı yaşadı. Sonra Murabıt, Muvahhit, Gırnata, Müceddenler ve Moriskolar dönemleri yaşandı. 1492’de zorunlu anlaşmadan sonra büyük baskılara maruz kaldılar. Dinlerini yaşamalarına izin verilmedi. Müslüman isimleri yasak edildi, Cuma saatlerinde evlerin kapılarının açık tutulması emredildi. Önce din değiştirmeye, sonra göç etmeye zorlandılar. İspanya Kralı 3. Felipe 1609’da Müceddenleri İspanya’dan kovdu. Osmanlı Sultanı 1. Ahmet İngiltere Kralı, Fransa Kral naibesi ve Venedik doçuna mektup yazarak ülkelerine gelen Moriskolara iyi davranılmasını, Osmanlı topraklarına sevk edilmelerinin sağlanmasını istedi” dedi.

Müslümanların başka kültürlerle bir arada yaşama alışkanlığı olmasına karşılık batılıların bundan mahrum olduğunu ve Endülüslülere büyük eziyetler ettiğini anlatan Çiftçi, “Endülüs devleti İspanya topraklarına dünyanın en önemli kültür varlıklarını hazine olarak bıraktı. Bugün bile oraya gidenler nazire olması için inşa edilenlere değil, Endülüs eseri El Hamra Sarayını hayranlıkla incelemektedir. Müslümanlar gidince İspanya’nın yıldızı da söndü” diyerek konuşmasını tamamladı.

Program sonunda Aydınlar Ocağı Başkanı Dr. Mustafa Güçlü ve yazar Abdullah Uçar Hocaefendi, konuşmacı Dr. Mustafa Çiftçi’ye kitap takdim etti.