Annesini az emen, zor uyanan bebeğe dikkat!

Yenidoğan sarılığı olarak adlandırılan hastalık, birçok anneyi ve babayı korkutuyor. Daha yeni doğmuş bir bebeğin sarılık olmasıyla endişelenen anne ve babaları bilgilendiren Aile Hastanesi Bahçelievler Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Mithat Kuşkaya, “Genellikle fizyolojik sarılık olarak adlandırılan ve sık görülen yenidoğan sarılığı, doğumdan 2-3 gün sonra başlıyor. Patolojik sarılık olan daha nadir görülen çeşidi ise doğumdan hemen sonra ortaya çıkıyor. Zamanında doğan bebeklerin yüzde 60’ı, erken doğan bebeklerin yüzde 80’i sarılık oluyorlar” diyor.

Sarılık olan bebekte meydana gelen değişiklikler hakkında anne ve babaları uyaran Dr. Mithat Kuşkaya, bunları şöyle sıralıyor: “Öncelikle “biluribin” denilen sarılık pigmentinin deride birikmesi sonucu sarı bir cilt görünümü mevcut oluyor. Sarılık değerlerinin yükselmesine bağlı olarak; bebeğin meme emmesinde azalma, uykudan zor uyanma, ateş, tiz sesle ağlama, kasılma, hızlı nefes alma gibi bulgulara kadar değişen geniş bir belirti yelpazesi bulunuyor.”

Bebeklerde yenidoğan sarılığı olup olmadığını nasıl anladıklarını anlatan Dr. Mithat Kuşkaya, yenidoğan bebeğin sarılık olduğunun öncelikle gün ışığında bakılan göz aklarından ve cildinden anlaşılacağını vurguluyor. Çünkü bebeğin normalde beyaz olan göz akları, sarılık değerleri yükseldikçe sarı renk almaya başlıyor. Sarılık başlangıcında önce bebeğin yüzünde ve gövdesinin üst kısmında sarı renk ortaya çıktığına değinen Dr. Mithat Kuşkaya, “Sarılık değerleri yükselmeye başladığında kollar ve bacaklarda da görülmeye başlıyor. Genellikle fizyolojik sarılık olarak adlandırılan ve sık görülen yenidoğan sarılığı, doğumdan 2-3 gün sonra ortaya çıkarken, patolojik sarılık olarak adlandırılan türü, daha nadir görülüyor ve doğumdan hemen sonra başlıyor” diyor.  

Yenidoğan sarılığı hakkında merak edilen soruları yanıtlayan Dr. Mithat Kuşkaya, şu bilgileri paylaşıyor:

Yenidoğan sarılığı ve patolojik sarılık arasındaki fark nedir?

Genelde aile ve hekim uyumu içinde takip edildiğinde bebekler için tehlikeli değildir. Bebekler için tehlikeli olan sarılıklar ilk günden itibaren hızla yükselen ve patolojik sarılık olarak adlandırdığımız sarılık tipleridir.Bu tip sarılıklarda en önemli sorun beynin belirli bölgelerine bilirubin pigmentinin yerleşmesi sonucu gelişen ağır nörolojik hasarlanmadır.

Sarılık tiplerinin ortaya çıkma nedenleri nelerdir?

Fizyolojik sarılık: Bu diğer sarılık türüne göre daha sık görülüyor. Genelde sarılık değerleri; belli değerlerin üzerine çıkmıyor. Oluşma nedenleri arasında şunları sıralayabiliriz:

·Yenidoğan bebeklerde alyuvar ömrünün erişkine göre daha kısa olması.

·Bilirubin maddesini karaciğerden bağlayarak uzaklaştıran enzimin aktivasyonunun yeterli olmaması.

·Bağırsak bakteri sayısının azlığı.

·Bağırsak hareketlerinin ve dışkılamanın yetersiz olması.

Patolojik sarılık: Daha nadir görülüyor. Tedavi edilmezse, yenidoğan bebek için ciddi sorunlar oluşturuyor. Başlıca belirtileri arasında şunları sıralamak mümkün:

·İlk gün başlaması.

·Derinin kirli yeşil renk olması.

·İdrarın çay rengi olması.

·Dışkı renginin camcı macunu renginde olması.

·Kanda alyuvarların aşırı parçalanması sonucu oluşan derin kansızlık bulguları.

·Kusma.

·Annesi emzirmeye çalışsa da annenin memesini emmeme.

·Kilo kaybı.

·Hızlı nefes alma veya nefes durması.    

Sarılık kendiliğinden geçer mi?

Fizyolojik sarılık denilen tip, büyük oranda tedavi edilmeden zaman içinde sarılık değerleri azalarak kendiliğinden geçiyor. Ancak bebeğin yaşına, kilosuna bağlı olarak daha önceden  belirlenmiş değerlerin üzerinde seyreden sarılık değerlerinin mutlaka tedavi edilmesi gerekiyor.

İlaç kullanmak doğru mu?

Çoğunlukla gerekmez. Belli durumlarda ilaç kullanmak gerekebilir. Fototerapi (Işık tedavisi) ile düzelmeyen ve kan uyuşmazlığı olan bebeklerde; immunglobülin denilen serumlar kullanılır. Nadiren uzamış sarılık olgularında fenobarbital denilen ilaçlar da kullanılabilir.  

Yenidoğan sarılığının tedavisi nasıl yapılır? Ne kadar sürer?

Öncelikle fototerapi denilen ışık tedavisi yapılır. Işık tedavisi ile deri ve derialtı dokulara yerleşmiş olan bilirubin pigmentleri vücuttan uzaklaştırılır. Işık tedavisi sarılık değerine göre yoğun veya standart olarak yapılır. Genellikle 24 saatlik tedavi yeterli olur. Sarılık değerleri yaş ve ağırlığının durumuna göre risk teşkil etmeyen düzeylere inince ışık tedavisi sonlandırılır. Işık tedavisinden sonra yine sarılık kontrollerine devam edilir. İzlemlerde yaş ve ağırlığına göre yükselme gösterirse ışık tedavisi tekrarlanır. Kan uyuşmazlığı olan vakalarda ışık tedavisine ilave olarak ilaç tedavisi yapılabilir. Işık tedavisi ile düzelmeyen ve ilaç tedavisine cevap vermeyen sarılıklı bebeklerde kan değişimi yapılarak bilirubin değerleri düşürülür. 

 Annenin gebelik yaşı, ırk, beslenme tarzı yenidoğan sarılığının görülmesini etkiler mi?

Evet etkiler. Annenin gebelik yaşı ne kadar küçükse sarılık görülme oranı artar. Siyah ırk, Doğu Asyalı olmak, erkek cinsiyet (bebeğin erkek olması kastediliyor) sarılık görülmesi için risk faktörleridir. Kardeşinde sarılık öyküsü olan bebeklerde de sarılık daha fazla görülür.  

 Anne sütüyle beslenen bebeklerde sarılığın daha yüksek oranda görüldüğü yönünde bazı bilgiler var. Bunlar doğru mudur, neden?

Anne sütüyle beslenen bebeklerde erken başlangıçlı ve geç başlangıçlı olmak üzere anne sütü sarılığı görülebilir. Erken başlangıçlı olan tip, mama ile beslenen bebeklere göre 3-6 kat fazla oranda görülmektedir. Ancak bu bilirubin değerleri nadiren 15 mg/dl geçer ve fototerapi ile düzelirler. Anne sütünün geç gelmesi, dışkılamanın gecikmesi gibi nedenlerle oluşur. Sık emzirme ve anneye emzirme eğitiminin verilmesi ile geçer. Geç başlangıçlı olan tip 10-15. günlerde oluşan; nedeni kesin olarak bilinmemekle beraber anne sütünde bazı maddelere bağlı olarak oluştuğu düşünülen çeşididir. 3-12 hafta sürebilir. Çoğunlukla tedavi gerektirmez. Gerekirse ışık tedavisi yapılır. Anne sütüne devam edilir. Tanı ve tedavi amaçlı anne sütü kesinlikle kesilmez.

Anne ve bebek arasında kan uyuşmazlığı olduğunda da sarılık görülüyor mu?

Evet. İki tip uyuşmazlık vardır:

AB0 uyuşmazlığı: İlki annenin kan grubu Sıfır (0), bebeğin A veya B olduğu durumlarda gelişen AB0 uygunsuzluğu olarak tanımlanan tiptir. Daha sık görülmesine rağmen daha hafif seyirlidir.

RH uyuşmazlığı: Anne kan grubu Rh (-), bebek Rh (+) olduğu durumlarda gelişen ve Rh uygunsuzluğu olarak tanımlanan sarılık çeşididir. Hafif formdan ağır forma kadar değişen klinik bulgularla seyreder.