Koyunculukla uğraşan yöre halkı, Eskil merkezinin barındırdığı nüfus açısından yeterli otlak alanlarına sahip olmaması nedeniyle, yarı göçer bir yaşam biçimi olan yaylacılık veya mezracılık hayatını benimsemiştir. Yerleşik hayata geçilmesine rağmen, sürülerin otlak alanlarına duyduğu ihtiyaç nedeniyle, Eskil’de 86 adet yayla oluşmuştur. Zamanla artan nüfus ile birlikte bu yaylalar büyümüş, birçoğu bağımsız köyler haline gelmiş ya da bu yönde bir eğilim göstermiştir.

Otlak alanlarının azalması, tarla alanlarının artması nedeniyle yaylalar artık yaz kış oturulabilir hale gelmiş, tarla tarımı ağırlık kazanmış, yaylım hayvancılığı ise azalmıştır. Yerini besi hayvancılığı almıştır. Yarı göçer hayatı, Eskil’in yanı sıra Sultanhanı ilçesinde, Eşmekaya ve Yenikent beldelerinde de kısmen devam etmektedir. Eskil ilçesinin toplam toprak alanı ise 1600 km² yani 16.000.000 dönümdür. Bu alan, birçok büyük şehirden daha geniştir. Dağınık bir yerleşime sahip olan Eskil ilçesi ve beldelerine hizmet götürmek, hem oldukça zor hem de pahalıdır. İlçenin bir ucundan diğer ucuna kadar olan mesafe 100 km'yi geçmektedir. Belediyenin, İller Bankası’ndan aldığı pay ise nüfus oranına göre hesaplandığı için çok yetersizdir. Bu sebeple, Eskil’in yaylalarına çeşme suyu ancak elektriğin yaygınlaşmasından sonra ulaşabilmiştir. Elektrik 1980’li yıllardan sonra gelmiştir. Elektrik gelmeden önce, kuyulardan 60-70 metre derinlikten atla, makaralı sistemle kovalarla su çekilirdi. Bu su içme, kullanma ve hayvanların su ihtiyacı için kullanılmakta olup, her gün saatlerce kuyudan su çekilmek zorunda kalınırdı. 1980 öncesinde ise, tarım makineleri hariç, bölge tamamen ilkel koşullarda yaşamaktaydı.

Bu zorluklar altında, Eskil halkının çocuklarını eğitmesi oldukça zordu. Bu sebeple, öncelikle Eskil'de yatılı bölge okulu açılarak, çocukların yatılı olarak eğitim alması sağlanmıştır. Zamanla büyük yaylalara ilkokullar açılmış ve çevre yaylalardan bu okullara taşımalı eğitim başlamıştır. Ancak, Eskil'in hem yaylalarda hem de merkezde ilkokul, ortaokul, lise ve yüksekokul ihtiyacı devam etmektedir. Bu ihtiyaçlar çok büyük olmasına rağmen, bunların çoğu kamusal kaynaklarla karşılanamamaktadır. Ancak, bu ihtiyaçların bir kısmı Eskil halkının bağışları ile karşılanabilir. Bu amaçla, muhtarlıklar aracılığıyla, toplu üretim bedellerinin ödendiği dönemlerde, vatandaşlardan alınacak bağışlarla bazı ihtiyaçlar karşılanabilir. Ayrıca, eksik kalan ihtiyaçlar için, Eskil ve Aksaray genelinde camilerde, Cuma günlerinde ve dini bayramlarda toplanacak bağışlarla bu eksikliklerin giderilmesi için kampanyalar başlatılabilir. Eskil ilçesi ve yaylalarının sağlık ocağı ihtiyacı da aynı şekilde ciddi bir sorundur.

Yukarıda belirtilen zorluklar nedeniyle, Eskil ilçesinde lise ve üstü eğitim gören insan sayısı oldukça azdır. Zorunlu hale getirilen 12 yıllık eğitimi tamamlamak Eskil’de çok zordur. Ancak, açık liseler gibi alternatif eğitim yöntemleriyle bu eksiklik kısmen giderilebilmektedir. Eskil halkı oldukça zeki ve çalışkandır. Bu olumsuz şartlarda, Eskil’de ortaokulu veya liseyi okuyan birçok insan, doktor, uzman doktor, mühendis, yargıtay savcısı, askeri yüksek idare mahkemesi başkanı, hakim, genel müdür gibi önemli devlet görevlerinde bulunmuştur. Ancak, bu kişilerin sayısı nüfus yoğunluğuna göre oldukça azdır. Eğer Eskil’de okullaşma oranı arttırılırsa, bir nesil sonra Eskil’in çehresi mutlaka değişecektir. Sulu tarım sayesinde gelir seviyesi yükselen hemşerilerimiz, çocuklarını Aksaray’da, Konya’da hatta ülkenin en önemli üniversitelerinde okutmaya başlamıştır. Eskil halkı, eğitimin önemini kavramış olsa da, olumsuz şartları düzeltmekte zorlanmaktadır.

Eskil’in eğitim ve sağlık hizmeti ihtiyacı için gerekli olan okulların ve sağlık ocaklarının inşası, gerekli malzemelerin temini ve bölgedeki nitelikli öğretmenlerin, doktorların ve sağlık personelinin istihdamı için düzenli bir gelire sahip dernek veya vakıflara ihtiyaç vardır. Ayrıca, buraya atanacak personelin barınma ve sosyal tesis gibi ihtiyaçlarının da karşılanması gerekmektedir.

Osmanlı döneminde, bugünkü gibi devlet teşkilatları ve sosyal güvenlik hizmetleri yoktu. Sosyal güvenlik, hayırsever vatandaşların kurduğu aşhane, şifahane gibi vakıflar aracılığıyla sağlanıyordu. 1980 yılından sonra bölgede sulu tarıma geçilmesiyle birlikte, büyük arazi sahipleri büyük servetler elde etmiştir. Bu kişilerle irtibata geçildiğinde, hemşerilerimizin ne kadar hayırsever oldukları görülecektir. İmkan sahibi hemşerilerimizin yardımlarıyla, israf edilmeden bu kaynaklar bölgenin ihtiyaçlarına kanalize edilmelidir. Bunun için, başta Kaymakam, Belediye Başkanı ve İlçe Milli Eğitim Müdürü olmak üzere yetkililer, hayır müessesesini harekete geçirmek için bir araya gelmelidir. Eskil İlkokulu Müdürü Fatih Ermiş Bey’in bu konudaki gayretlerini takdir ediyor ve teşekkür ediyorum. Eskil’i ayağa kaldırmanın başka bir yolu olmadığını düşünüyorum.